Ένα διεθνές δίκτυο ιατρών, ερευνητών και ομάδων συμβάλει στη μάχη των ασθενών που πάσχουν από το σύνδρομο Sjögren.
Χρειάστηκαν 4 χρόνια, ένα κοινό ευρωπαϊκό όραμα και η συνεργασία ειδικών ιατρών, νοσοκομείων, μηχανικών πληροφορικής και βιοϊατρικής τεχνολογίας από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για να ολοκληρωθεί το έργο HarmonicSS που είχε στόχο την συνδρομή και επίλυση προβλημάτων που προκύπτουν από το πρωτοπαθές σύνδρομο Sjögren (pSS), ένα από τα πιο κοινά αυτοάνοσα. κύρια του γυναικείου πληθυσμού.
Πρόκειται για ένα έργο που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (http://harmonicss.eu/) με όραμα τη δημιουργία ενός Διεθνούς Δικτύου ιατρών-ερευνητών και ομάδων με κύριο στόχο την να επιλυθούν τα εμπόδια που καθιστούν δύσκολη τη σύγκριση των αναλύσεων των διάφορων ερευνητικών κέντρων.
Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από κλινική ετερογένεια, που πρακτικά σημαίνει ότι η εκδήλωση της ασθένειας και των συμπτωμάτων μπορεί να είναι διαφορετικά για κάθε ασθενή.
Εικόνα 1. Συμπτώματα Συνδρόμου Sjögren
Η έρευνα στον τομέα, πέραν της παραπάνω ανομοιογένειας συναντά και άλλα προβλήματα, τα οποία σχετίζονται με την ετερογένεια τόσο των δεδομένων που έχουν συγκεντρωθεί για το σύνδρομο από κλινικά κέντρα όσο και των κανονιστικών πλαισίων που ισχύουν για τον διαμοιρασμό και κοινή χρήση δεδομένων ασθενών.
Η συνεργασία των εταίρων του HarmonicSS έχει ως απότοκο τη δημιουργία και τη συντήρηση ενός πληροφοριακού συστήματος νέφους (cloud) με πρότυπα εργαλεία, σχεδιασμένα για να επιτρέπουν την ασφαλή αποθήκευση, διαχείριση και ανάλυση ιατρικών δεδομένων, παράλληλα με την πρόσβασης και ανταλλαγή πληροφοριών, σύμφωνα με τις αρχές και τις απαιτήσεις του GDPR (Γενικός Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων) της ΕΕ.
Εικόνα 2: Η προσέγγιση του HarmonicSS
Η πλατφόρμα επιτρέπει στους χρήστες την εναρμόνιση δεδομένων βάσεων δεδομένων (κοορτών) με την παροχή λειτουργιών για την αντιστοίχιση ετερογενών συνόλων δεδομένων.
Οι χρήστες της πλατφόρμας, ερευνητές, ιατροί, φορείς χάραξης πολιτικής και φαρμακευτικές εταιρείες, έχουν στην διάθεσή τους υπηρεσίες εξόρυξης μεγάλου όγκου δεδομένων (data mining) οι οποίες περιλαμβάνουν ευφυείς αλγόριθμους. Οι υπηρεσίες αυτές με τη σειρά τους μπορούν να υποστηρίξουν τοπικά και κατανεμημένα σενάρια εκμάθησης αξιολόγησης της απόδοσης, καθώς και μεθόδους οπτικής παρουσίασης.
Η πλατφόρμα HarmonicSS παρέχει επίσης υπηρεσίες ανάλυσης γενετικών δεδομένων, λειτουργίες και διαδικασίες συσχέτισης γενετικών δεδομένων και κλινικών φαινοτύπων, υπηρεσίες ανάλυσης δεδομένων από μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι οποίες επεξεργάζονται δημοσιεύσεις στα κοινωνικά μέσα που σχετίζονται με το σύνδρομο Sjögren, και υπηρεσίες εκτίμησης των επιπτώσεων των πολιτικών για την υγεία στα υπάρχοντα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, στα οικονομικά στοιχεία και την κοινωνία, ανάμεσα στ’ άλλα.
Η ομάδα του έργου HarmonicSS έχει επίσης δημιουργήσει εργαλείο για την στοχευμένη επιλογή ασθενών για πολυκεντρικές κλινικές δοκιμές καθώς και διαδραστικό εκπαιδευτικό εργαλείο και υλικό που απευθύνεται τόσο στους μη κλινικούς όσο και στους κλινικούς εμπειρογνώμονες.
Εικόνα 3. Η κοινοπραξία του έργου HarmonicSS
Κλινικά Ευρήματα
Ήδη τα κλινικά ευρήματα στο πλαίσιο του προγράμματος είναι σημαντικά:
Διαπιστώθηκε ότι η πραγματική αναλογία γυναικών προς άντρες είναι περίπου 15: 1 ενώ οι άνδρες ασθενείς με pSS έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης λεμφώματος σε σύγκριση με τις γυναίκες, εμφανίζουν συχνότερα αντισώματα κατά του La-SSB και λιγότερο συχνά συμπτώματα ξηρότητας.
Ο αντίκτυπος της έναρξης εκδήλωσης του pSS, σε σχέση με την ηλικία, στην εξέλιξη και εικόνα της νόσου ήταν επίσης θέμα διεξοδικής ανάλυσης. Οι ασθενείς με πρώιμη (≤ 35 ετών) ή όψιμη (≥ 65 ετών)έναρξη νόσου αποτελούν περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού με pSS. Οι ασθενείς με πρώιμη έναρξη νόσου έχουν πιο επιθετική μορφή με διόγκωση σιελογόνων αδένων, αυτοαντισώματα, λεμφαδενοπάθεια και υψηλότερη συχνότητα λεμφώματος σε σχέση με μεσήλικες ασθενείς με pSS. Οι ασθενείς με όψιμη έναρξη νόσου χαρακτηρίζονται από συχνότερες εκδηλώσεις ξηρότητας, διάμεση πνευμονική νόσο και υψηλότερη συχνότητα λεμφώματος.
Η κρυοσφαιριναιμική αγγειίτιδα (CV) μπορεί να επηρεάσει πολλά επιπλέον όργανα όπως ο νεφρός, το δέρμα και τα περιφερικά νεύρα, οδηγώντας σε μόνιμη βλάβη. Στα πλαίσια του HarmonicSS διαπιστώθηκε ότι η συχνότητα της κρυοσφαιριναιμίας και της CV ανάμεσα στους ασθενείς με pSS ήταν περίπου 10% και 7% αντίστοιχα. Οι ασθενείς με SS-CV ήταν κυρίως γυναίκες μέσης ηλικίας με ψηλαφητή πορφύρα του δέρματος ως κύρια κλινική εκδήλωση ενώ το ήμισυ εξ αυτών εμφάνισαν λέμφωμα συνήθως νωρίς στη διάρκεια της CV. Οι κρυοσφαιρίνες ορού IgMk τύπου II είναι χαρακτηριστικές της CV που σχετίζεται με pSS και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαστηριακός βιοδείκτης για ασθενείς με υψηλό κίνδυνο λεμφώματος.
Επιπρόσθετα η σύγκριση ασθενών από τη νότια Ευρώπη σε σχέση με ασθενείς από τη βόρεια Ευρώπη κατέδειξε ότι οι πρώτοι χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη συχνότητα ανάπτυξης πορφύρας, ρευματοειδούς παράγοντα, κρυοσφαιριναιμίας, σπειραματονεφρίτιδας και λεμφώματος ενώ οι βόρειοι από περιφερική προσβολή νεύρων, διόγκωση σιελογόνων αδένων, Raynaud’s και χαμηλά επίπεδα C4. Επίσης ασθενείς με αρνητικά αυτοαντισώματα φαίνεται να εμφανίζουν ηπιότερη και λιγότερο συστηματική μορφή νόσου με χαμηλότερο κίνδυνο λεμφώματος ενώ οι ασθενείς με βαρύτερες βλάβες στη βιοψία μικρών σιελογόνων αδένων παρουσιάζουν βαρύτερη νόσο και υψηλότερο κίνδυνο λεμφώματος. Τέλος, φάνηκε ότι οι ισχυρότεροι παράγοντες που σχετίζονται με το λέμφωμα είναι η κρυοφαιριναιμία, η συστηματική μορφή νόσου, η διόγκωση των σιελογόνων αδένων, η παρουσία ρευματοειδούς παράγοντα και το ανδρικό φύλο.
Τα αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνουν 20 υψηλής ποιότητας και εναρμονισμένες κοορτές με 7551 ασθενείς που πληρούν περισσότερο από το 90% των ελάχιστων κριτηρίων της γνώσης του κλινικού πεδίου του pSS.
Συμπερασματικά, μέσω του προγράμματος HarmonicSS, έγινε δυνατή η λεπτομερής μελέτη των κλινικών εκδηλώσεων και του κινδύνου ανάπτυξης λεμφώματος διαφόρων υποομάδων ασθενών με σύνδρομο Sjogren αποκαλύπτοντας καινούργιες συσχετίσεις και παράγοντες κινδύνου.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο HARNONICSS παρακαλώ επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του έργου : https://www.harmonicss.eu/
Το έργο HARNONICSS έλαβε χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας «Horizon 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάσει της συμφωνίας επιχορήγησης με αριθμό 731944 και από την Ελβετική Κρατική Γραμματεία Εκπαίδευσης, Έρευνας και Καινοτομίας SERI βάσει της συμφωνίας επιχορήγησης 16.0210