Ο Θάνος Δημόπουλος, καθηγητής και πρύτανης της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, με βάσεις δεδομένων και ιατρική βιβλιογραφία, πραγματοποιεί αποδελτίωση των πιο σημαντικών δημοσιευμάτων και ανακοινώσεων που έχουν σχέση με τον κορωνοϊό.
1. Παρατηρητήριο John Hopkins
Το μεσημέρι της 26ης Μαρτίου 2020, το Παρατηρητήριο του Πανεπιστημίου Johns Hopkins ανακοίνωσε 475.052 κρούσματα με 21.357 θανάτους, ενώ 114.787 έχουν επιβεβαιωμένα αναρρώσει. Στην Κίνα έχουν διαγνωσθεί 81.285 κρούσματα και 3.287 θάνατοι. Πλέον αρχίζουν και άρονται σταδιακά τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης, ενώ δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον εντοπισμό κρουσμάτων που εισέρχονται στη χώρα από το εξωτερικό.
Η γειτονική Ιταλία συνεχίζει την αύξηση των κρουσμάτων και πλέον βρίσκεται στη 2η θέση της λίστας με 74.386 επιβεβαιωμένα κρούσματα και και στη πρώτη θέση της λίστας των θανόντων με 7.503 θανάτους, υπερδιπλάσιους από την Κίνα. Ακολουθούν οι ΗΠΑ με 68.573 περιστατικά και 1.036 θανάτους, που σύμφωνα με τον ΠΟΥ θα αποτελέσει το αμέσως επόμενο επίκεντρο της επιδημίας μετά την Ευρώπη. Η Ισπανία έχει 49.515 επιβεβαιωμένα περιστατικά και 3.647 θανάτους, ξεπερνώντας τους θανάτους στην Κίνα.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, η Γερμανία έχει 38.609 κρούσματα και 213 θανάτους, η Γαλλία έχει 25.233 κρούσματα και 1.331 θανάτους, και το Ηνωμένο Βασίλειο 9.529 επιβεβαιωμένα περιστατικά και 465 θανάτους. Τετραψήφιο αριθμό κρουσμάτων έχουν επίσης η Ελβετία με 10.909, Ολλανδία με 6.412, το Βέλγιο με 4.937, η Δανία με 1.851, η Νορβηγία με 3.100, η Σουηδία με 2.526, η Αυστρία με 6.001, η Πορτογαλία με 2.995, η Ιρλανδία με 1.564, το Λουξεμβούργο με 1.333 και η Πολωνία με 1.085. Ραγδαία αύξηση παρουσιάζει τις τελευταίες μέρες η Τουρκία με 2.433 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 59 θανάτους, ενώ οι εκτιμήσεις για τα πραγματικά κρούσματα ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες.
Στην Ελλάδα ο αριθμός των κρουσμάτων έχει παρουσιάσει σταθερή άνοδο και έχει ανέλθει στα 821 ενώ έχουν σημειωθεί και 23 θάνατοι. Οι επόμενες 2-3 εβδομάδες κρίνονται καθοριστικές για την πορεία της επιδημίας στη χώρα μας. Σημειώνουμε την ανάγκη εντατικοποίησης των διαγνωστικών ελέγχων ώστε να καταγραφούν όσα περιστατικά γίνεται περισσότερο, με δεδομένο ότι τα μη καταγεγραμμένα περιστατικά αποτελούν ιδιαίτερα σημαντική πηγή διασποράς του νέου κορωνοϊού, σύμφωνα με δημοσίευση των Li και συνεργατών στο περιοδικό Science 16Mar2020.
2. Η Ευρώπη στο επίκεντρο της επιδημίας COVID-19
Ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 έχει πλέον παγκόσμια εξάπλωση και στις 11 Μαρτίου 2020 ο ΠΟΥ τον χαρακτήρισε ως πανδημία. Η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο με την Ιταλία και την Ισπανία να μετράνε περισσότερους θανάτους πλέον από την Κίνα. Η συρροή μεγάλου αριθμού κρουσμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα δοκιμάζει το ιταλικό σύστημα υγείας καθώς η ανάγκη για κλίνες εντατικής θεραπείας ξεπερνά κατά πολύ τη διαθεσιμότητα. Η ιταλική κυβέρνηση εισήγαγε προοδευτικά μέτρα στις 9 Μαρτίου και 11 Μαρτίου 2020, για να περιορίσει δραστικά τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να προλάβει την εξάπλωση του ιού. Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της λοίμωξης μέχρι τις 8 Μαρτίου, επιδημιολογικό μοντέλου προέβλεπε περισσότερα από 30.000 περιστατικά μέχρι τις 15 Μαρτίου 2020. Τα καταγεγραμμένα περιστατικά σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στις 15 Μαρτίου 2020 ήταν 24.747, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα μέτρα που θεσπίστηκαν στις 11 Μαρτίου 2020 άρχισαν να μειώνουν τον αριθμό των νέων περιπτώσεων εντός 3-4 ημερών, σύμφωνα με τους Saglietto και συνεργάτες, The Lancet, 23Mar2020. Όλες οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να βρίσκονται σε αντίστοιχη κατάσταση, αλλά με καθυστέρηση μερικών εβδομάδων συγκριτικά με την Ιταλία (Εικόνα). Οι Saglietto et al τονίζουν ότι όλες οι χώρες πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη την πορεία της Ιταλίας και να λάβουν δραστικότατα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης ώστε να μειωθεί η εξάπλωση της λοίμωξης, να διασφαλίσουν την αποτελεσματική αντίδραση των συστημάτων υγείας και να μειώσουν τη θνησιμότητα που στην Ιταλία ανέρχεται στο 4%.
3. Διαχείριση ασθενών με καρκίνο και COVID-19 (από το Υπουργείο Υγείας της Γαλλίας)
Με χθεσινή (25/03/20) δημοσίευση στο περιοδικό The Lancet Oncology οι You και συνεργάτες δημοσίευσαν τις επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας της Γαλλίας. Η αναγκαιότητα αυτών των οδηγιών έγκειται στην αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσουν επιπλοκές από το αναπνευστικό σύστημα οι ασθενείς με καρκίνο, και κυρίως όσοι λαμβάνουν χημειοθεραπεία ή/και έχουν υποβληθεί σε χειρουργείο εντός ενός μήνα από τη λοίμωξη COVID-19 (Liang et al. Lancet Oncology 2020; 21:335-37).
Πρώτον, ορισμένα μέτρα πρόληψης μπορούν να εφαρμοστούν στα ογκολογικά τμήματα. Η βασική αρχή είναι οι ασθενείς με καρκίνο και τα ογκολογία ή ακτινοθεραπευτικά τμήματα να αποφεύγουν – όσο το δυνατόν περισσότερο – οποιαδήποτε επαφή με άτομα με COVID-19. Τα τμήματα ογκολογίας και ακτινοθεραπείας θα πρέπει να παραμείνουν ιδανικά χωρίς κρούσματα COVID-19. Εάν, παρά την αρχή αυτή, οι ασθενείς αυτοί είχαν εισαχθεί στο νοσοκομείο, θα πρέπει να απομονώνονται από άλλους ασθενείς με καρκίνο και να απευθύνονται σε τμήματα εξειδικευμένα στον αγώνα κατά του COVID-19 το συντομότερο δυνατό.
Δεδομένης της ευαισθησίας των ασθενών σε επιπλοκές από τη λοίμωξη από SARS-CoV-2, η παρουσία τους στα νοσοκομεία πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Θα πρέπει να προωθούνται τα μέτρα που επιτρέπουν τη διαχείριση των ασθενών με καρκίνο στο σπίτι. Αυτό περιλαμβάνει την τηλεϊατρική και τις τηλεφωνικές κλήσεις για την αντικατάσταση των επισκέψεων στο πλαίσιο απλής παρακολούθησης, καθώς και την αντικατάσταση ενδοφλέβιων φαρμάκων με φάρμακα από το στόμα (π.χ. χημειοθεραπεία και ορμονικές θεραπείες), όπου είναι δυνατόν. Η προσαρμογή των δοσολογικών σχημάτων των θεραπειών χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας μπορεί να θεωρηθεί ότι μειώνει τη συχνότητα των εισαγωγών στο νοσοκομείο (π.χ. κάθε 2 ή 3 εβδομάδες, αντί εβδομαδιαίας χορήγησης). Επιπλέον, μερικοί ασθενείς με αργά εξελισσόμενο μεταστατικό καρκίνο θα μπορούσαν να λάβουν προσωρινά διαλείμματα στη θεραπεία τους (“drug holidays”) κατά την κρίση του θεράποντος ογκολόγου, με την επαναξιολόγηση της νόσου να πραγματοποιείται κάθε 2-3 μήνες και όχι νωρίτερα, για να αποφευχθεί η εισαγωγή σε νοσοκομείο. Παρά τα μέτρα αυτά, ορισμένοι ασθενείς με καρκίνο θα πρέπει να μεταβούν στο νοσοκομείο για συστηματική θεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Οι ασθενείς με καρκίνο που εμφανίζουν συμπτώματα του COVID-19 θα πρέπει να απευθύνονται σε τμήματα που ειδικεύονται στην καταπολέμηση του COVID-19. Για την προστασία των ασθενών με καρκίνο, τα κέντρα χημειοθεραπείας ημερήσιας νοσηλείας θα πρέπει να υιοθετήσουν μέτρα κοινωνικής απομόνωσης (π.χ. απόσταση μεταξύ καθισμάτων, προστατευτική μάσκα από ασθενείς και προσωπικό).
Οι ασθενείς με καρκίνο που δεν έχουν COVID-19, ή που έχουν αναρρώσει, μπορούν να συνεχίσουν τη θεραπεία, με τις προαναφερθείσες προσαρμογές για να περιορίσουν την παρουσία τους στο νοσοκομείο. Εάν η δυνατότητα πρόσβασης μειωθεί εξαιτίας της διάθεσης εγκαταστάσεων για τη διαχείριση ασθενών με COVID-19 ή αν η πιθανότητα μόλυνσης από τον κορωνοϊό και των επικίνδυνων για τη ζωή επιπλοκών θεωρήθηκε υπερβολικά υψηλή, μπορεί να απαιτείται μια επιλογή ασθενών που θα λάβουν θεραπεία. Η λήψη αποφάσεων θα πρέπει να στηρίζεται στο σκοπό της θεραπείας (ίαση ή έλεγχος νόσου), στην ηλικία των ασθενών, στο προσδόκιμο ζωής, στο χρόνο από τη διάγνωση (π.χ. πρόσφατη διάγνωση ή βαριά προθεραπευμένος ασθενής) και στα συμπτώματα. Προτείνεται η ακόλουθη σειρά προτεραιότητας (αλλά παραμένει στη διακριτική ευχέρεια του κλινικού ιατρού και της θεραπευτικής ομάδας του ασθενούς): (1) ασθενείς με καρκίνο που αντιμετωπίζονται με θεραπείες με σκοπό την ίαση (ευνοώντας τους ασθενείς ηλικίας ≤60 ετών ή προσδόκιμο ζωής ≥5 ετών ή και τα δύο), (2) ασθενείς με καρκίνο που αντιμετωπίζονται με θεραπείες για τον έλεγχο της νόσου και είναι ηλικίας 60 ετών ή νεότεροι ή με προσδόκιμο ζωής 5 ετών και άνω, ή και τα δύο, και βρίσκονται στην πρώτη γραμμή θεραπείας και (3) άλλοι ασθενείς με καρκίνους που αντιμετωπίζονται με σκοπό τον έλεγχο της νόσου και όχι την ίαση, ευνοώντας εκείνους των οποίων οι καρκινικές βλάβες επεκτείνονται γρήγορα ή των οποίων τα συμπτώματα μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους γρήγορα στην περίπτωση διακοπής της θεραπείας. Οι ασθενείς με καρκίνο που πρέπει να νοσηλευτούν για υποστηρικτική περίθαλψη (π.χ. αντιμετώπιση του πόνου, βακτηριακή λοίμωξη ή παρηγορητική φροντίδα πριν από το θάνατο) μπορούν να νοσηλεύονται σε μη εξειδικευμένα ογκολογικά κέντρα ή να αντιμετωπίζονται κατ’οίκον.