1. Με τις δημοσιεύσεις στο Lancet για τα εμβόλια της Οξφόρδης και της Κίνας, συν την διπλή προδημοσίευση στοιχείων του εμβολίου των Pfizer/BioNTech, συν την δημοσίευση στο NEJM για τις πρώτες δοκιμές του εμβολίου της Moderna σε ανθρώπους, ολοκληρώθηκε ένας πρόδρομος κύκλος ενθαρρυντικός, με δεκάδες όμως αστερίσκους: αν έπρεπε να συνοψίσω θα έλεγα “έχουμε κάποια, πιθανώς αποτελεσματικά, μα δεδομένα ασφαλή εμβόλια, μέχρι να βγουν καλύτερα, που θα βγουν”. Θα προσφερόμουν να κάνω κάποιο από αυτά; Ναι, άνευ ενδοιασμών σχετικά με την ασφάλεια. Θεωρώ πως αυτά θα είναι τα τελικά εμβόλια για τον SARS-CoV-2; Όχι, σίγουρα θα βγουν αποτελεσματικότερα και πρακτικότερα. Αλλά όταν σου χαρίζουν γάιδαρο, δεν τον κοιτάς στα δόντια, που λένε και στην Οξφόρδη.
2. Αν κάτι πρέπει να θαυμάσει κανείς στο εμβόλιο της Οξφόρδης είναι η ταχύτητα με την οποία έτρεξε η παραγωγή του και η διενέργεια των κλινικών δοκιμών του, αλλά ακόμη περισσότερο οι δημόσιες σχέσεις του, όποιος τις κάνει έχει τους επαίνους μου: μπορεί να χτυπά κάποια ακαδημαϊκή ευαίσθητη χορδή στο υποσυνείδητο των περισσοτέρων αυτό το “Οξφόρδη”, αλλά είναι απίστευτο πόσο επιδέξια παρουσιάζεται ως πανάκεια (αυτό το “εκπαιδεύει την ανοσία του οργανισμού” που διάβασα ειδικά…, ζήλεψα τον ποιητικό οίστρο του συντάκτη). Επί της ουσίας τώρα, τι μάθαμε; Ότι κάνει δουλειά, επάγει τόσο αντισώματα όσο και κυτταρική ανοσία που λέγαμε τις προάλλες, ικανοποιητικότατα, αλλά θέλει δύο δόσεις για να πετύχει την κατάλληλη απάντηση στα αντισώματα. Ασυζητητί δύο δόσεις. Αυτό σημαίνει πως αυτόματα η παραγωγή πρέπει να διπλασιασθεί για να καλύψει τον ίδιο πληθυσμό που θα κάλυπτε μία δόση.
3. Μειονέκτημα του εμβολίου της Οξφόρδης: το καταλαβαίνεις το εμβόλιο, τις έχει τις παρενέργειές του, οι οποίες είναι οι συνήθεις μεν (τοπική ευαισθησία/ κακουχία/ πονοκέφαλος/ πυρετός) αλλά σε σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά. Μόνο μετά την πρώτη δόση, η δεύτερη είναι ήσυχη. Παθαίνεις κάτι; Όχι, αλλά τα θες τα 4 γραμμάρια παρακεταμόλης ημερησίως λένε οι συγγραφείς, που, μεταξύ μας είναι μεγάλη δόση, δεν είναι για χόρταση τo depon/panadol/apotel. Oι αυξημένες αυτές αντιδράσεις είναι γενικότερο πρόβλημα της τεχνικής που χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο εμβόλιο: η τεχνική αυτή ήδη χρησιμοποιείται σε δοκιμές ως 2ο υποψήφιο εμβόλιο για τον MERS, αλλά και ως 3ο υποψήφιο εμβόλιο για τον Ebola, μετά τα δύο, πλέον, εγκεκριμένα που υπάρχουν (γιατί, ναι, υπάρχουν δύο εγκεκριμένα, ολοκληρωμένων δοκιμών, εμβόλια για τον Ebola- και άλλα 3 σε προχωρημένα στάδια. Δεν ρώτησαν κι αυτοί Θεσσαλονίκη πριν τα εγκρίνουν, να μάθουν πως δεν υπάρχει εμβόλιο) .
4. Άλλα θέματα με το εμβόλιο της Οξφόρδης: δεν δόθηκε εδώ απάντηση (δεν ήταν το ζητούμενο), μήπως υπάρχει κίνδυνος να συμβεί στον άνθρωπο ό,τι και στο πείραμα στους μακάκους: να προστατεύεται ο άνθρωπος από την πνευμονία, αλλά να γίνεται φορέας, μεταδίδων τον ιο. Που δεν το θέλουμε και δεν θα είναι και πολύ πρακτικό για να αναχαιτίσεις την πανδημία. Οπότε παραμένουμε συγκρατημένοι, πολύ, μέχρι να μας δοθεί η απάντηση σε αυτό το θέμα. Άλλο ένα ζήτημα χαμένο επιδέξια στις λεπτομέρειες: αναφέρουν οι συγγραφείς 46% παροδική ουδετεροπενία- σαν μεγάλο ποσοστό είναι αυτό (και δεν θες να έχεις χαμηλά ουδετερόφιλα, που είναι εκ των πρώτων αμυνών του οργανισμού απέναντι σε λοιμώξεις). Τέλος, τα τετριμμένα, εδώ εξετάσθηκε σε λευκούς 18-55 ετών, να δούμε πώς θα πάει σε άλλους πληθυσμούς και, κυρίως σε άλλες ηλικίες. Συνοψίζοντας, αξιέπαινοι που έτρεξαν γρηγορότερα από κάθε άλλο, δουλεύει το εμβόλιο, κρατάμε το σημαντικό αναπάντητο ερώτημα μήπως μας μετατρέπει σε φορείς όμως (βλέπε και παράγραφο 7), αν από εκεί είμαστε ΟΚ τότε πάμε εθελοντές αν δεν υπάρχει άλλο καλύτερο εμβόλιο.
5. Ταυτόχρονα με την Οξφόρδη ανακοίνωσε στοιχεία από την 2η φάση μελετών σε ανθρώπους και το Κινεζικό εμβόλιο. Λέγαμε τις 28 Μαΐου πως χρησιμοποιούσαν έναν αθώο φορέα που περιέπλεξε την κατάσταση, επειδή πολλοί εθελοντές είχαν αντισώματα απέναντι στον φορέα και δεν αντιδρούσαν στο εμβόλιο γενικά. Το ίδιο και στις προχωρημένες εδώ δοκιμές: Είδαμε εξαιρετική κυτταρική ανοσία με μία δόση, αλλά όχι ικανοποιητική παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων (κάτω από 60% γενικά, ιδιαίτερα σε άτομα άνω των 55 ετών και σε άτομα με αντισώματα εναντίον του φορέα)- ελέγξαμε δε τα αποτελέσματα μόνο μετά από 28 ημέρες, ενώ οι ανταγωνιστές κοίταξαν πιο πέρα. Μπορεί όμως να φτάνει η κυτταρική ανοσία για να προστατεύσει; Από την άλλη, ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικότερα σε χώρες όπου είναι χαμηλά τα αντισώματα του πληθυσμού έναντι αυτού του φορέα (ειρωνικά, οι ΗΠΑ, για την Ελλάδα δεν έχουμε στοιχεία). Πλεονέκτημα, η μία δόση και οι λιγότερες παρενέργειες (ειδικά στην μικρή δοσολογία η οποία τελικά προκρίνεται). Θα πήγαινα εθελοντής; Αν δεν υπήρχε άλλο ναι, με απόλυτη ασφάλεια, όμως δεν θα αισθανόμουν απαραίτητα θωρακισμένος.
6. Τα δυο mRNA εμβόλια που έχουν προχωρήσει είναι της Moderna και των Pfizer/BioNTech (με προδημοσιεύσεις το τελευταίο). Και τα δυο απαιτούν δύο δόσεις για να επιτευχθεί ικανοποιητική ανοσολογική απάντηση, οπότε μειονέκτημα. Αλλά και τα δυο κάνουν δουλειά τόσο μέσω αντισωμάτων όσο και της σωστής κυτταρικής ανοσίας. Στην δοκιμή της Moderna παρατηρήθηκε το παράδοξο να βγαίνουν σημαντικότερες παρενέργειες (οι συνηθισμένες) με την δεύτερη δόση (πυρετός 40% πχ, ενώ η πρώτη δόση ήταν ήσυχη), κι εδώ δοκίμασαν διάφορες δοσολογίες και κατέληξαν σε μεσαία δοσολογία για μελλοντική έρευνα. Στην δοκιμή της Pfizer/BioNTech, δοκίμασαν και πολύ μικρές δοσολογίες, και είδαν εξαιρετική επαγωγή κυτταρικής ανοσίας, οπότε έχουν ένα πλεονέκτημα, ότι μπορεί να προχωρήσουν σε πολύ μαζικότερη παραγωγή αυτού που περίμεναν (αρχικά είχαν δοκιμάσει έως και 100πλάσια δοσολογία). Το άλλο σημαντικό που έδειξε η προδημοσίευση της Pfizer είναι ότι το εμβόλιο πιάνει διάφορες μικρομεταλλάξεις του ιου, περιλαμβανόμενου και του στελέχους που επικρατεί παγκοσμίως και ορισμένοι το παρουσιάζουν τρομολαγνικά. Και στα δυο εμβόλια πρέπει να δούμε πώς θα δουλέψουν σε μεγαλύτερες ηλικίες βέβαια. Θα πήγαινα εθελοντής; Όπως και με της Οξφόρδης, ναι, αν δεν υπάρχει καλύτερο.
7. Οπότε: τα εμβόλια προχωράνε όπως πρέπει στις δοκιμές, με μειονεκτήματα ενίοτε (ανάγκη δεύτερης δόσης, λίγες περισσότερες συνήθεις παρενέργειες), τεχνικής φύσης. Αν αποδειχθεί στα επόμενα βήματά τους ότι προφυλάσσουν χωρίς να σε μετατρέπουν σε φορέα (δεν αρκεί να εμποδίζεις τον ιο να βλάψει τους πνεύμονές σου, πρέπει να τον εμποδίσεις να εγκατασταθεί πάνω σου), είμαστε έτοιμοι, άντε να πάρουμε 1-2 ντεπόν παραπάνω για τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Αν όχι, θα περιμένουμε την επόμενη γενιά: ήδη, για παράδειγμα, το LaJolla τρέχει εμβόλιο παρόμοιο με της Οξφόρδης αλλά με χορήγηση ως ρινικο εκνέφωμα, και στα ζώα πετυχαίνει αυτό ακριβώς που θέλουμε, χωρίς αστερίσκους. Οπότε, θα έχουμε εμβόλιο/α. Πόσο εκλεπτυσμένα θα είναι, λεπτομέρεια. Πόσο ασφαλή θα είναι, δεδομένο ακόμη και στις πρόδρομες μορφές τους. Ποια εκδοχή τους θα είναι η λειτουργικότερη; Θα δείξει σύντομα. Έως τότε, ευχαριστούμε κάθε επιστήμονα που ξενυχτάει, ακόμη κι αυτούς που μπορεί να σκέφτονται λίγο περισσότερο από το κανονικό την δόξα.