Στην εποχή μας πυκνώνουν οι στρατιές των αποκλεισμένων, των ανθρώπων που το καπιταλιστικό σύστημα μέσα στην κρίση του τους αντιμετωπίζει σαν απορρίμματα, χρησιμοποιώντας όλες τις μορφές ακραίας, ταπεινωτικής βίας, σημείωνε με έμφαση στο βιβλίο της «Ταπείνωση και Ντροπή – Γυναίκες Τοξικομανείς» (εκδόσεις Αγρα) η Κατερίνα Μάτσα, πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης του Επιστημονικού και Κοινωνικού Εργου του «18 Ανω» και τέως διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης «18 Ανω».
Η καταστολή στους ιδρυματικούς χώρους, από τα ψυχιατρεία έως και τα προωθούμενα «δικαστικά ψυχιατρεία», η άσκηση τρομοκρατίας στα εξαρτημένα άτομα και το σαμποτάρισμα του έργου που επιτελείται στις θεραπευτικές κοινότητες καθώς και η χρήση των υποκατάστατων ως απάντηση στην εξάρτηση αποτέλεσαν το αντικείμενο της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες από την ομάδα Συλλογικών Δράσεων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης του «18 Ανω».
«Μπήκα σε ηλικία 20 ετών με τη συναίνεσή μου σε ψυχιατρική κλινική. Είχα διαγνωστεί με διπολική διαταραχή και κατάθλιψη.
Χρειαζόμουν απεγνωσμένα βοήθεια, δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι.
Το γεγονός της εισαγωγής μου ακόμη με στοιχειώνει. Υπέστην κακομεταχείριση, αλλά ήμουν από τους τυχερούς.
Τουλάχιστον εγώ δεν υποχρεώθηκα σε καθήλωση, όπως οι περισσότεροι εκεί μέσα.
Οταν έκλεισε από πίσω η πύλη του ιδρύματος, ένας κόμπος ανέβηκε στον λαιμό μου.
Τα βιβλία που είχα πάρει μαζί μου πέρασαν από λογοκρισία. Με έγδυσαν και πέρασα από σωματικό έλεγχο.
Ελεγα συνεχώς στον εαυτό μου “από εδώ πρέπει να βγεις ζωντανός”.
Ενα βράδυ άκουσα τις κραυγές μιας γυναίκας. Βγήκα από το δωμάτιο και προχώρησα στον υποφωτισμένο διάδρομο.
Κατευθύνθηκα προς τη φωνή η οποία με οδήγησε στο δωμάτιο της ασθενούς.
Εκεί συνάντησα μια γυναίκα περίπου 40 ετών δεμένη από το χέρι και το πόδι της: “Σώσε με” μου είπε. Ο νοσηλευτής που εμφανίστηκε με έδιωξε κακήν κακώς.
Μια συνηθισμένη σκηνή μέσα στο ψυχιατρικό ίδρυμα.
Η φαρμακευτική αγωγή μέσα στο ψυχιατρείο αυξανόταν μέρα με τη μέρα.
Κανείς δεν μπήκε στον κόπο να με ρωτήσει ποια είναι η διαδρομή μου.
Κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ρωτήσει ποια είναι η ιστορία μου.
Με κατέστησαν έναν καταναλωτή ψυχοφαρμάκων. Ενας καταναλωτής ψυχοφαρμάκων έως ότου εξαλειφθεί η ανθρώπινη ύπαρξή μου.
Διάβασα πρόσφατα τη νέα διαγνωστική έκδοση του DSM της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Είναι καταπληκτικό καθώς επινοούνται νέες ψυχικές διαταραχές για να δικαιολογηθεί η παραγωγή των νέων φαρμάκων.
Στον κατάλογο φιγουράρουν ως διαταραχές η “ντροπαλοσύνη” ακόμη και τα “άτακτα παιδιά”…
Διάβασα πως ένας Αμερικανός ψυχίατρος ανακοίνωσε τη νέα επαναστατική μέθοδο παρακολούθησης των ασθενών από απόσταση, μέσω ενός μικροτσίπ που θα τους εμφυτεύεται.
Ετσι, θα έχει απόλυτη γνώση της πειθαρχήσεως ή όχι του ασθενούς στη φαρμακευτική αγωγή που του έχει υποδειχθεί.
Αναρωτήθηκα μήπως έχω υποτροπιάσει.
Ευχήθηκα, εάν θέλετε, να έχω υποτροπιάσει και να μην αντιλαμβάνομαι σωστά αυτά που διαβάζω…»
Ο Γιώργος, ένα νέο παιδί, σταματάει την εξιστόρησή του. «Δεν κάνεις λάθος, ούτε υποτροπίασες», παρεμβαίνει γελώντας ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου εκ των πρωτεργατών της αποασυλοποίησης της Λέρου και ενεργό μέλος της Πρωτοβουλίας για ένα πολύμορφο κίνημα στην ψυχική υγεία. Και καταλήγει:
«Η συγκεκριμένη εξέλιξη ανακοινώθηκε από Αμερικανό επιστήμονα σε ψυχιατρικό συνέδριο που διεξήχθη στην Τεργέστη προκαλώντας εντονότατες αντιδράσεις.
Τα ψυχιατρεία ήταν και παραμένουν ο κατεξοχήν χώρος εκμηδένισης των αναγκών. Οι κλειδωμένες πόρτες, οι αποκλεισμοί, τα δεσίματα και οι καθηλώσεις συνιστούν την κοινή πρακτική.
Και όσο η οικονομική κρίση εντείνεται και οι ανισότητες διευρύνονται τόσο αυτές οι πρακτικές προσλαμβάνουν καινούργιες διαστάσεις· τόσο η βία -και η καταστολή- καθίσταται μεγαλύτερη και εν πολλοίς αυτονόητη.
Προσλαμβάνει η βία νόμιμη έκφραση.
Στον υπό ψήφιση νόμο, “Μέτρα θεραπείας ατόμων που απαλλάσσονται από την ποινή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής”, οι ακαταλόγιστοι με δύο λόγια του άρθρου 69 του Ποινικού Κώδικα, θεσμοθετείται για πρώτη φορά στη χώρα μας το περίκλειστο, με κάγκελα και συρματοπλέγματα, “δικαστικό ψυχιατρείο”, το φρούριο που “προστατεύει” την κοινωνία από τον επικίνδυνο -υποτίθεται- ψυχικά ασθενή.
Και αυτό με απροσδιόριστο αριθμό κλινών, με ασάφειες και γενικόλογες εκτιμήσεις ως προς την εφαρμογή των κατασταλτικών μέτρων και με τη συνδρομή ενός νομικού πλαισίου (του ακαταλόγιστου), διαδικασία κατά την οποία ο ασθενής μετατρέπεται σε “πράγμα” καθώς οι ανάγκες του έχουν καταπνιγεί και εκμηδενιστεί.
Ολο το σύστημα ανάγει την ανθρώπινη οδύνη σε σημεία και συμπτώματα, σε στενό εναγκαλισμό με τις φαρμακευτικές βιομηχανίες.
Η βία του ατόμου έχει μια ιστορία. Γίνεται βίαιο το άτομο γιατί έχει υποστεί τις απορρίψεις και τις ματαιώσεις του από την οικογένειά του, τη ζωή του.
Και γίνεται βίαιο για να… επικοινωνήσει κάτι. Φτάνει σε αυτό το σημείο για να ακουστεί.
Η μόνη απάντηση στις μηχανικές καθηλώσεις είναι η ποινικοποίησή τους».
Και στο σημείο αυτό θα ήταν σκόπιμο να υπενθυμίσουμε το γεγονός πως καταγράφηκαν από τον Ιούνιο του 2014 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2015 έξι θάνατοι νοσηλευομένων στο Δαφνί.
Σε μόλις μία χρονιά, στο ψυχιατρικό κατάστημα προστέθηκαν μία αυτοκτονία, μία ανθρωποκτονία σε βάρος δεμένου ασθενούς από άλλο ασθενή, ο φρικτός θάνατος τριών ανθρώπων από ασφυξία, όλοι τους δεμένοι στα κρεβάτια τους, καθώς και ο θάνατος ακόμη ενός ασθενούς που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει, εν συνεχεία το έσκασε και βρέθηκε τελικά νεκρός έξω από το ψυχιατρείο.
Και μήπως θα έπρεπε να θορυβήσει τους αρμοδίους το γεγονός της ευρύτατης χρήσης βενζοδιαζεπινών (lexotanil, xanax κτλ.) και από τους ίδιους τους εργαζόμενους των ψυχιατρικών μονάδων;
Οταν οι θεμελιώδεις ανάγκες καταπνίγονται
«Στο Δαφνί υπήρχε η φήμη ενός ασθενούς-θηρίου ο οποίος, για τον λόγο αυτό, ήταν μονίμως καθηλωμένος. Ενας ψυχίατρος ένα βράδυ τον έβαλε να κάτσει δίπλα του για να δουν μαζί τον ποδοσφαιρικό αγώνα. Και αυτός έπαψε να είναι “θηρίο”. Ενας από το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό τού φέρθηκε με ανθρωπιά και αυτός μεταμορφώθηκε. Δεν μπορείτε να διανοηθείτε την έκταση της βίας που έχουν εισπράξει αυτοί οι άνθρωποι», είπε η συντονίστρια της εκδήλωσης κ. Μάτσα.
«Εγώ νοσηλεύτηκα για δύο μήνες στο Σισμανόγλειο με τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας», καταθέτει τη δική της εμπειρία η Μαρία:
«Ενα πρωί βγήκα στο μπαλκόνι του σπιτιού μου και το έσπασα.
Οποιος εκ των νοσηλευομένων στο ψυχιατρικό τμήμα αντιδρούσε, η απάντηση ήταν φαρμακευτική αγωγή και δέσιμο.
Δεν υπήρχε καμία δραστηριότητα για τους έγκλειστους, με αποτέλεσμα πραγματικά να τρελαίνονται από την αδράνεια.
Τα Σαββατοκύριακα ήταν οι χειρότερες ημέρες, καθώς δεν είχες τίποτα μα τίποτα να κάνεις.
Τις ημέρες αυτές η κατάσταση εντός του ψυχιατρείου γινόταν αφόρητη, καθώς τα κρούσματα της υστερίας πολλαπλασιάζονταν.
Μόνη μου ανέλαβα την πρωτοβουλία να καλλιεργήσω τον κήπο και σε σύντομο χρόνο συσπειρώθηκαν μαζί μου και οι άλλοι νοσηλευόμενοι.
Τις ημέρες που ήταν προγραμματισμένη η εργοθεραπεία έβλεπες τους έγκλειστους να ζωντανεύουν…»
Κρατικοί χρήστες ουσιών
Οπως τόνισε από την πλευρά του ο ψυχίατρος Λυκούργος Καρατζαφέρης:
«Δεν υπάρχει κανένα υποκατάστατο για τις ανθρώπινες σχέσεις.
Στη μονάδα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ, στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, όπου εργαζόμουν ως ψυχίατρος, το πιο δύσκολο πράγμα είναι να βρει ο εξαρτημένος έναν άνθρωπο να του απαντήσει.
Ο ΟΚΑΝΑ δεν δουλεύει με ομάδες, οπότε δεν έχεις περιθώρια επαφής.
Θυμάμαι ότι όταν παραιτήθηκα με πλησίασε ένα παιδί και μου είπε: “Ξέρεις πιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχεις κάνει για μένα; Κάθε φορά που έφευγες μου έδινες το χέρι σου”…
Θυμάμαι επίσης ένα άλλο παιδί που απευθυνόμενο σε μια νοσηλεύτρια μέσα από ένα τζάμι τής είπε ότι έχει χάσει ένα οικείο του πρόσωπο.
Και αυτή του απάντησε: “Σε καταλαβαίνω πώς νιώθεις· κι εγώ πρόσφατα έχασα τον πατέρα μου”.
Η κουβέντα αυτή της νοσηλεύτριας ήταν ίσως η μοναδική επαφή που είχε το παιδί στο πρόγραμμα του ΟΚΑΝΑ.
Κάθε φορά, λοιπόν, που ερχόταν, παρά την πολλή άσχημη οικονομική του κατάσταση, έφερνε σε αυτήν τη νοσηλεύτρια ένα μικρό δωράκι».
Οταν πριν από περίπου έναν χρόνο ανακοινώθηκε από τον ΟΚΑΝΑ ότι θα μπει λουκέτο στο πρόγραμμα, στο Γ.Κ. Νίκαιας, τη μοναδική μονάδα υποκατάστασης (μεθαδόνης) που υπάρχει στη Νότια Αθήνα και κοντά στις περιοχές Νίκαιας, Δραπετσώνας, Περάματος, Πειραιά κτλ., εργαζόμενοι εξέδωσαν ανακοίνωση στην οποία επισήμαιναν:
«Το πρόγραμμα υποκατάστασης στο Γ.Κ. Νίκαιας έδωσε αγώνα για να σταθεί και να στεριώσει μέσα σε κλίμα εχθρικό τόσο από το νοσοκομείο όσο και από τους κατοίκους.
Είμαστε περήφανοι που μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια δημιουργική θεραπευτική ομάδα με τακτικές συναντήσεις, στις οποίες ενίοτε συμμετέχει και όλο το προσωπικό.
Αποκαταστήσαμε τις σχέσεις με το νοσοκομείο και ανοίξαμε διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας τόσο σε επίπεδο περίθαλψης όσο και σε επίπεδο διοίκησης.
Διαμορφώσαμε θεραπευτική σχέση με τα μέλη του προγράμματος και μέσω μιας σταθερής και ξεκάθαρης στάσης εξαλείψαμε φαινόμενα βίας και “πιάτσας” από την ευρύτερη περιοχή του νοσοκομείου, γεγονός που μάλιστα εκτιμήθηκε από τα ίδια τα μέλη και το οποίο αποτυπώνεται στα ελάχιστα παράπονα που επισήμως έχουν διατυπωθεί.
Στη Νίκαια συγκροτήσαμε δεσμούς με κοινωνικές υπηρεσίες, κοινωνικά φαρμακεία και παντοπωλεία, συσσίτια, το Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών Πειραιά και, βέβαια, με τους ιατρούς του Νοσοκομείου.
Ενδιαφέρει κανέναν αυτό το πλέγμα σχέσεων ή αρκεί ένα φιρμάνι για να γκρεμιστούν;
Είμαστε ήδη σε επικοινωνία με όλους τους παραπάνω φορείς και ήδη εκφράζουν την ανησυχία τους.
Ενδιαφέρει κανέναν η γνώμη τους;
Στην τελευταία ολομέλειά μας προβληματιστήκαμε αναφορικά με τα περιεχόμενα και με τη διαδικασία με την οποία λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις, όπως η επικείμενη “αναδιοργάνωση” των υπηρεσιών.
Ολο το κλίμα και η πορεία των γεγονότων πιστοποιεί ξεκάθαρα για εμάς ότι δεν υπάρχει καμία μέριμνα και ενδιαφέρον για τα μέλη του προγράμματος.
Ανθρωποι από τη Δυτική/Ανατολική Αττική/Πειραιά, καθώς και από νησιά του Αργοσαρωνικού, άνθρωποι με χρόνιες αναπηρίες, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, θα χρειαστεί να διανύουν τεράστιες αποστάσεις προκειμένου να φτάσουν σε κάποιο πρόγραμμα, ενώ παράλληλα θα χρειάζεται να έρχονται και στη Νίκαια για να πραγματοποιούν τα τακτικά ραντεβού τους με τους θεράποντες ιατρούς του Νοσοκομείου».
Η έκδοση της ανακοίνωσης θορύβησε στον υπερθετικό βαθμό τη διοίκηση του Οργανισμού, καλώντας έναν έναν τους συντάκτες της σε «φιλική» κουβέντα που ούτε λίγο ούτε πολύ διήρκεσε επί πεντάωρο!
«Με τα προγράμματα υποκατάστασης (μεθαδόνη, βουπρενορφίνη) εξ ορισμού αποκλείεται για τον εξαρτημένο η προοπτική της απεξάρτησης. Υπό το πρόσχημα της μείωσης της “κοινωνικής βλάβης” καθιστούν τους εξαρτημένους σε κρατικούς χρήστες ουσιών. Αποστερώντας από τους ανθρώπους το δικαίωμα να ξαναβρούν τη φωνή τους», υπογράμμισε θεραπευόμενη του «18 Ανω» και πρώην θεραπευόμενη του ΟΚΑΝΑ.
Και πράγματι, η ιστορία της υποκατάστασης που βασίζεται στην αντίληψη του περιορισμού της βλάβης στηρίζεται στο εξ ολοκλήρου λανθασμένο επιχείρημα της αδυναμίας αντιμετώπισης της εξάρτησης.
Επομένως, σύμφωνα με την ίδια πάντα λογική, το μόνο που μπορεί να γίνει είναι η διαχείρισή της.
Τα προγράμματα όμως του «18 Ανω», που εμφορούνται από εντελώς διαφορετική λογική, έχουν καταδείξει το ακριβώς αντίθετο…
Υπάρχει μια ρωγμή σε όλα…
Και γι’ αυτό ενοχλεί. Τον περασμένο Σεπτέμβριο άνδρες της ομάδα ΔΙΑΣ βρέθηκαν για δυόμισι ώρες έξω από την πόρτα της Κοινωνικής Επανένταξης του «18 Ανω» στην Κυψέλη προβαίνοντας σε ελέγχους θεραπευτών και θεραπευομένων που εισέρχονταν στη θεραπευτική δομή.
«To είδος των ερωτήσεων που έθεταν και ο τρόπος τους, κατέλυαν κάθε έννοια απορρήτου, καταστρέφοντας την ίδια τη θεραπευτική διαδικασία, στο πιο λεπτό της σημείο: την επανένταξη», είχε καταγγείλει τότε η Κατερίνα Μάτσα.
Η ΕΔΕ που διεξήχθη κατέληξε στο σύνηθες συμπέρασμα: Ουδέν μεμπτόν από τους άνδρες της ομάδας ΔΙΑΣ. «Πρόκειται για πολιτική επιλογή. Το “18 Ανω” ενοχλεί», επισημάνθηκε από τους ομιλητές.
Κι όμως, όπως έχει επισημάνει ο Λέοναρντ Κοέν και υπενθύμισε ο Λυκούργος Καρατζαφέρης, «there’s a crack in everything that’s how the light gets in», δηλαδή «υπάρχει μια ρωγμή σε όλα, έτσι περνάει το φως».
Υπάρχει μια ρωγμή έναντι «των πρακτικών της κυρίαρχης εξουσίας σε όλους αυτούς, όλο και περισσότερους, που το κυρίαρχο σύστημα παράγει ως περιττούς, απόβλητους και “επικίνδυνους”…», Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου: «Λέρος – Μια ζωντανή αμφισβήτηση της κλασικής ψυχιατρικής» (εκδόσεις Αγρα).
Συντάκτης:
Ντίνα Ιωακειμίδου
www.efsyn.gr