Ο καταξιωμένος γιατρός και ακαδημαϊκός που ανέδειξε τον κλάδο της ανοσολογίας στην Ελλάδα μιλά για την πανδημία, τα αυτοάνοσα, τα συστήματα υγείας και την παιδεία.
Oκ. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος γεννήθηκε το 1944. Αποφοίτησε με άριστα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1968 και έχει τιμηθεί για το επιστημονικό και διδακτικό του έργο με σημαντικές ελληνικές και διεθνείς διακρίσεις.
Θεωρείται αυθεντία στα αυτοάνοσα νοσήματα και ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που ανέδειξε την ανοσολογία, από ένα τμήμα της μικροβιολογίας, σε ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης και διδασκαλίας. Μάλιστα, το ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό του έργο έχει διεθνή ακτινοβολία και κύρος.
«Όταν διακονείς ένα επάγγελμα ή λειτούργημα ως μια προσφιλή και ευχάριστη ενασχόληση, δεν αισθάνεσαι ότι θυσιάζεις κάτι από τη ζωή σου ή ότι πληρώνεις κάποιο τίμημα. Είχα την τύχη να γίνω γιατρός, αυτό που επιθυμούσα από πολύ μικρός, και να υπηρετήσω όλες τις πτυχές της επιστήμης μου, δηλαδή του θεραπευτή, του δασκάλου και του ερευνητή.
Η ενασχόληση με την ιατρική μού έδωσε πιο πολλές χαρές και ικανοποιήσεις παρά στερήσεις, ελλείμματα ή άγος» έχει δηλώσει στο παρελθόν.
Μεταξύ άλλων, έχει εργαστεί στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΗ) αλλά και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Georgetown.
Από το 2017 είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ανήκει στους κορυφαίους εκπροσώπους της ιατρικής επιστήμης, ενώ η επαγγελματική του σταδιοδρομία χαρακτηρίζεται από τη διεισδυτική του σκέψη, τον παρεμβατικό του λόγο αλλά και τις τολμηρές απόψεις του.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο καταξιωμένος ακαδημαϊκός μιλά για την πανδημία, τα συστήματα υγείας, τους γιατρούς, την παιδεία, τα αυτοάνοσα, τα παιδικά του χρόνια αλλά και τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
Δεν μπορεί, κατά την άποψή μου, να αποπνέει κύρος και σεβασμό ένας γιατρός που παζαρεύει με τον ασθενή το φορολογητέο και το αφορολόγητο ποσό της αμοιβής του. —
Πώς θα χαρακτηρίζατε την εποχή μας και γιατί;
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την ταχύτατη παραγωγή και διασπορά της πληροφορίας, η οποία χρήζει σχολαστικής μελέτης πριν την ενστερνιστούμε, του «πολιτικά ορθού λόγου», του καταναλωτισμού, της προχειρότητας, της επιδειξιομανίας και του εαυτουλισμού.
Όμως, η εποχή μας χαρακτηρίστηκε και από σημαντικά επιτεύγματα της βιοτεχνολογίας και της μοριακής βιολογίας που βοήθησαν στην αποτελεσματικότερη διάγνωση και κατανόηση των μηχανισμών γένεσης των νόσων και στη θεραπευτική αντιμετώπιση ομάδων ασθενειών. Την τελευταία τριακονταετία αναπτύχθηκαν φαρμακευτικές ουσίες με τις οποίες αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά ομάδες νοσηρών οντοτήτων, όπως τα ρευματικά αυτοάνοσα νοσήματα και ορισμένες κακοήθεις νόσοι. —
Η πανδημία είναι μια καλή αφορμή ώστε να αναβαθμιστούν τα δημόσια συστήματα υγείας; Θεωρείτε ότι το μέλλον ανήκει στο ιδιωτικό ή στο δημόσιο σύστημα υγείας;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα συστήματα υγείας χρειάζονται συνεχή εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση. Όχι όμως σπασμωδικά και ευκαιριακά αλλά μετά από ενδελεχή μελέτη των αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνική υποδομή.
Η πανδημία ανέδειξε π.χ. τον πλημμελή αριθμό κλινών εντατικής θεραπείας και τη μη δυνατότητα ταχυτάτης ανάπτυξης διαθέσιμων κλινών στη χώρα μας. Το έλλειμμα αυτό ήταν γνωστό από χρόνια. Η χώρα μας διαθέτει 6 κλίνες εντατικής θεραπείας ανά 100.000 κατοίκους, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος κλινών εντατικής θεραπείας στις ευρωπαϊκές χώρες είναι 11 στους 100.000 κατοίκους.
Επίσης, η πανδημία ανέδειξε την έλλειψη στα νοσοκομεία αναφοράς καλά εκπαιδευμένων γιατρών (παθολόγων, χειρουργών) που θα μπορούσαν να μειώσουν τον φόρτο εργασίας των εντατικολόγων και την ανάπτυξη σ’ αυτούς του «συνδρόμου του κάματος».
Η διαπίστωση αυτή πρέπει να οδηγήσει το υπουργείο Υγείας στη νομοθέτηση της περιοδικής εκπαίδευσης των παθολόγων και χειρουργών στην εντατική θεραπεία δύο μήνες κάθε έτος κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους στην ειδικότητα και στη συνέχεια της επικαιροποίησης των ικανοτήτων τους σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Τέλος, όσον αφορά το εάν το μέλλον ανήκει στον ιδιωτικό ή στον δημόσιο φορέα Υγείας, θεωρώ αφενός ότι η άριστη σύγχρονη λειτουργία του δημόσιου συστήματος υγείας είναι εκ των ων ουκ άνευ σε μια πολιτεία με κοινωνικές ευαισθησίες και αφετέρου ότι το ιδιωτικό σύστημα υγείας μπορεί να λειτουργεί παράλληλα, ισότιμα και συμπληρωματικά με το δημόσιο σύστημα.
Πρέπει, όμως, αμφότερα να ακολουθούν κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής και να αντιμετωπίζουν τους ασθενείς με ευαισθησία, ενσυναίσθηση και υψηλό ήθος, πάντα υπό την επιτήρηση της πολιτείας.
Η άριστη σύγχρονη λειτουργία του δημόσιου συστήματος υγείας είναι εκ των ων ουκ άνευ σε μια πολιτεία με κοινωνικές ευαισθησίες —
Πώς αξιολογείτε το γεγονός ότι ένας ιός έβαλε σε παύση όλη την ανθρωπότητα;
Η εύκολη μετακίνηση των ανθρώπων για εργασία, εκπαίδευση ή και αναψυχή οδήγησε στην ταχύτατη εξάπλωση του ιού.
Παράλληλα, η αστραπιαία διάδοση της διαθέσιμης πληροφορίας οδήγησε μερικά κράτη, όπως η χώρα μας, στη λήψη μέτρων που αφενός παρέλυσαν διάφορες λειτουργίες, αφετέρου προφύλαξαν τον πληθυσμό από μεγαλύτερες απώλειες. Τώρα, με την άρση των περιοριστικών μέτρων, είναι αναγκαίο να τηρούμε αυστηρά τα μέτρα προσωπικής υγιεινής και συγχρωτισμού, έτσι ώστε να αποφύγουμε ένα ισχυρότερο επιδημικό κύμα.
Επιπλέον, είναι απαραίτητη η ενδελεχής επιδημιολογική μελέτη που, μαζί με την εν τω βάθει κατανόηση της συμπεριφοράς του ιού, θα πρέπει να καθοδηγήσει τους υπεύθυνους σε πιο επιλεκτικές παρεμβάσεις σε επίπεδο γεωγραφίας, ηλικίας, απασχόλησης κ.λπ. —
Ανήκετε σ’ εκείνους που έμαθαν κάτι απ’ όλη αυτή την ιστορία του εγκλεισμού; Και αν ναι, τι είναι αυτό;
Θεωρώ ότι όλοι μάθαμε κάτι από τον εγκλεισμό. Πρώτον, πόσο εύκολα προσαρμοζόμαστε σε μια νέα κατάσταση και βρίσκουμε τρόπους συνέχισης της εργασίας, της ψυχαγωγίας και της άσκησης.
Δεύτερον, πόσο αποτελεσματικά μπορούμε να επικοινωνούμε με τους συνεργάτες μας για να ολοκληρωθούν μελέτες και να γραφτούν εργασίες.
Τρίτον, πως από το τηλέφωνο και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο λύνουμε προβλήματα των ασθενών μας.
Τέταρτον, προσωπικά ο εγκλεισμός μού έδωσε άπλετο χρόνο για να τελειώσω τη δεύτερη έκδοση ενός συγγράμματός μου, να διαβάσω πολύ περισσότερη λογοτεχνία και να συνειδητοποιήσω πόσο μου έλειψε η δυνατότητα άσκησης της ιατρικής, ενώ αντίθετα μου έδειξε πόσο ευχάριστο είναι να μοιράζεσαι περισσότερο χρόνο με τον άνθρωπό σου. —
Πιστεύετε ότι δείξαμε τον καλύτερο μας εαυτό στην υγειονομική κρίση; Το αναφέρω γιατί θυμάμαι μια φράση σας, ότι «οι νεοέλληνες δεν ακολουθούν κανόνες και νόμους» καθώς και ότι «έχουν μπολιαστεί με καταναλωτισμό».
«Ο φόβος φυλάει τα έρημα» λέει ο σοφός λαός μας. Η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων τήρησε τα μέτρα. Σποραδικά ελάχιστοι παρασπόνδησαν, ευτυχώς χωρίς να προκαλέσουν, στο μεγαλύτερο κομμάτι, δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού ή και του εαυτού τους.