Έντονη κινητικότητα και μεγάλη συζήτηση παρατηρείται τελευταία σχετικά με τη χρήση μάσκας στα παιδιά, κυρίως όσο αφορά το άνοιγμα των σχολείων. Από όσα έχω δει, ούτε ένας δημοσιογράφος δεν έχει ρωτήσει κάποιον προσκεκλημένο επιστήμονα τι άλλαξε από τότε που ακούγαμε ότι τα παιδιά δύσκολα μεταδίδουν τον ιό. Σε μια επίσημη ενημέρωση την άνοιξη είχαμε ακούσει την ιστορία για ένα παιδί θετικό στον ιό που ταξίδεψε από την Ελβετία στη Γαλλία (αν θυμάμαι καλά), ήρθε σε επαφή με πολλούς αλλά δεν μετέδωσε τον ιό σε κανέναν.
Για όσους λοιπόν έχουν την εύλογη απορία, μελέτες δείχνουν ότι πράγματι τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο. Αναμενόμενο…
Μελέτη σε άτομα με ήπια ή μέτριας βαρύτητας νόσο COVID-19 έδειξε ότι τα παιδιά κάτω των 5 ετών είχαν 10 έως 100 φορές ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ιικό φορτίο στο ρινοφάρυγγα σε σχέση με παιδιά άνω των 5 ετών ή ενήλικες. https://jamanetwork.com/…/jamapediatrics/fullarticle/2768952
Να σημειώσω βέβαια ότι παρουσία γενετικού υλικού του ιού δεν σημαίνει απαραίτητα λειτουργικός ιός και μεταδοτικότητα, αλλά το τελευταίο μπορεί να διαπιστωθεί μόνο με καλλιέργεια του ιού σε κύτταρα, μια εξέταση που δεν μπορεί να γίνει σε ευρεία κλίμακα.
Άλλη μελέτη σε κατασκήνωση στις ΗΠΑ ανέλυσε το ποσοστό των παιδιών και του προσωπικού που βρέθηκαν θετικά στον ιό μετά από περιστατικό νόσου σε έφηβο που οδήγησε στο κλείσιμο της κατασκήνωσης 4 ημέρες μετά. Βέβαια τα στοιχεία προήλθαν από το ηλεκτρονικό αρχείο καταγραφής κρουσμάτων κι όχι από στοχευμένη ιχνηλάτηση, οπότε δεν ξέρουμε αν όσοι ήταν θετικοί προσβλήθηκαν μέσα στην κατασκήνωση. Τελοσπάντων, βρήκαν 260 άτομα θετικά στον ιό (από τα συνολικά 597 άτομα), συμπεριλαμβανομένων 51 από τα 100 παιδιά ηλικίας 6-10 ετών και 180 από τα 409 παιδιά ηλικίας 11-17 ετών. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6931e1.htm
Στη Νότια Κορέα, όπου η ιχνηλάτηση επαφών είναι εκτεταμένη, ανέλυσαν το ποσοστό των επαφών που βρέθηκαν θετικά στον ιό ανάλογα με την ηλικία του ατόμου που βρέθηκε θετικό στον ιό και του οποίου τις επαφές ιχνηλάτησαν. Συνολικά μελέτησαν 59.073 επαφές των 5706 θετικών στον ιό ατόμων. Ως προς τις επαφές εντός της οικείας, το 11.8% του συνόλου βρέθηκε θετικό, αλλά για τους θετικούς στον ιό ηλικίας 10-19 ετών θετικό ήταν το 18.6% των επαφών τους εντός της οικείας.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/26/10/20-1315_article
Σε γενικές γραμμές, και χωρίς φυσικά να έχουμε ακόμη πλήρη εικόνα, είναι ασφαλές να συμπεράνουμε ότι τα παιδιά μεταδίδουν τον ιό.
Η χρήση της μάσκας δεν είναι Ελληνική ιδέα. Στις ΗΠΑ, ο CDC συστήνει μάσκα για παιδιά ηλικίας ΑΝΩ ΤΩΝ 2 ΕΤΩΝ όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο και δεν μπορούν να τηρήσουν αποστάσεις. https://www.cdc.gov/…/daily-…/children/protect-children.html (“Children 2 years and older should wear a mask over their nose and mouth when in public settings where it’s difficult to practice social distancing”). Όσοι λοιπόν έχουν παιδιά τέτοιας ηλικίας, προσοχή. Μέχρι και 1 ημέρα πριν τα γενέθλιά τους που κλείνουν τα 2 έτη δεν πρέπει να φορούν μάσκα! Από την ημέρα των γενεθλίων τους και μετά να φορέσουν άφοβα (προφανής η ειρωνεία στο σχόλιο)…
Για τα σχολεία, ο CDC επίσης συστήνει τη χρήση μάσκας. https://www.cdc.gov/…/schools-childca…/cloth-face-cover.html
Επικινδυνότητα
Τα περί επικινδυνότητας είναι σε γενικές γραμμές υπερβολές, εφόσον βέβαια επικρατεί κοινή λογική. Παραδείγματα κοινής λογικής:
1. Δεν συζητάμε για επιθετική επιβολή της χρήσης μάσκας σε παιδιά που δεν την θέλουν ή δεν αισθάνονται καλά, παιδιά που τρέχουν ή έχουν έντονη σωματική δραστηριότητα, σε περιπτώσεις λιποθυμίας κλπ. Δε νομίζω κανένας εκπαιδευτικός να επιβάλει τη χρήση μάσκας σε τέτοιες περιπτώσεις. Αυτά αφορούν κυρίως τα μικρότερα παιδιά (Δημοτικό). Χρειάζεται “τρόπος” για το πώς θα γίνει η εφαρμογή του μέτρου.
2. Αντιμετωπίζονται άμεσα ζητήματα στιγματισμού και bullying, π.χ. σε περιπτώσεις που κάποιο παιδί δεν μπορεί, δεν θέλει ή δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει μάσκα, που το κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα παιδιά. Σίγουρα θα υπάρξουν εξαιρέσεις στη χρήση της μάσκας, που δεν μπορεί να οδηγήσουν σε απομόνωση και περιθωριοποίηση. Χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για παιδιά με συνεσταλμένο χαρακτήρα, χαμηλό ένστικτο πρωτοβουλιών, επιβαρυμένο ιστορικό ψυχικής υγείας ή σε παιδιά με προδιάθεση σε ψυχικές διαταραχές.
Περισσότερο προσοχή χρειάζονται τα μικρότερα παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει ακόμη την προσωπική πρωτοβουλία και είναι πιο επιρρεπή σε μια πιθανώς ανόητη προτροπή κάποιου αδαή.
Σε γενικές γραμμές, απαιτείται συντονισμός και υπεύθυνη ενημέρωση/εκπαίδευση των εκπαιδευτικών.
Εφαρμοσιμότητα
Χρειάζεται να πω πολλά; Πάσχει υπερβολικά, ειδικά σε συνδυασμό με την έτσι κι αλλιώς περιορισμένη αποτελεσματικότητα της υφασμάτινης μάσκας (παρά τις υπερβολές που κατά καιρούς ακούγονται). Προσεκτική και σωστή χρήση δεν γίνεται ούτε από τους ενήλικες στην καθημερινότητα και μάλιστα σε περιπτώσεις όπου είναι μικρή η διάρκεια της χρήσης. Σκεφτείτε να φοράνε τα παιδιά σωστά τη μάσκα για όλη τη διάρκεια του σχολείου… Ανέφικτο. Ειδικά για το δημοτικό σχολείο, τίθεται σε αμφιβολία το μέτρο διότι η σωστή (σε αποδεκτά πλαίσια) εφαρμογή του θα είναι πρακτικά αδύνατη.
Ανησυχούμε;
Θα μας χωρίσω σε ομάδες, και θεωρώ δεδομένο ότι οι εκπαιδευτικοί θα ενημερωθούν και θα καλυφθούν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις.
1. Για εκείνους που θεωρούν τη μάσκα επικίνδυνη για την υγεία
Δεν θεωρώ πως υπάρχει λόγος ανησυχίας διότι αμφιβάλλω αν κάποιος θα αναλάβει την ευθύνη να επιβάλει δια της λεκτικής ή ψυχολογικής βίας τη χρήση μάσκας σε ένα μικρό παιδί. Για τα μεγαλύτερα παιδιά των τελευταίων τάξεων γυμνασίου/λυκείου, προφανώς δεν υπάρχει θέμα.
2. Για εκείνους που θεωρούν ότι η μάσκα είναι απαραίτητη επειδή είναι το απόλυτο μέτρο προστασίας
Νομίζω είναι οι πρώτοι και οι μόνοι που πρέπει να ανησυχούν, διότι παρουσιάζουν έλλειψη ρεαλισμού. Πιστεύω όμως ότι αυτή η κατηγορία είναι λιγότεροι απ’όσο νομίζουμε. Μπορεί να λένε πολλά, αλλά κατά βάθος ξέρουν…
3. Για όσους αναγνωρίζουν τους συμβιβασμούς ως προς την προστασία και την εφαρμοσιμότητα του μέτρου στα σχολεία
Νομίζω ότι αυτοί είναι οι μόνοι που κατανοούν τα όρια των δυνατοτήτων μας στην επιβράδυνση της διασποράς της νόσου. Χρησιμοποιώ συνειδητά τον όρο «επιβράδυνση της διασποράς» διότι αυτό ακριβώς λέει και το Αμερικανικό CDC ως προς τη χρήση μάσκας σε παιδιά (“cloth face coverings are important to help slow the spread of COVID-19” – https://www.cdc.gov/…/schools-childca…/cloth-face-cover.html)
Κάποιοι θα πουν ότι ένα μέτρο με περιορισμένη εφαρμοσιμότητα και αποτελεσματικότητα είναι ένα άχρηστο μέτρο που δεν θα πρέπει να λαμβάνεται. Διαφωνώ, διότι πιστεύω ότι και η μερική προστασία έχει αξία. Μην ξεχνάμε ότι η στρατηγική ελάττωσης του κινδύνου είναι θεμελιώδης και εφαρμόζεται παντού στην καθημερινότητά μας. Θα είναι ένας συμβιβασμός, ίσως μεγαλύτερος από ότι θα έπρεπε με βάση το αποτέλεσμα, αλλά έτσι κι αλλιώς οι καιροί είναι δύσκολοι και θα πρέπει να προσαρμοστούμε σε μια εποχή μεγαλύτερων συμβιβασμών.
Υπάρχει κάτι άλλο όμως που θα πρέπει ΝΑ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ. Ποια είναι τα υπόλοιπα μέτρα που θα ληφθούν στα σχολεία σχετικά με τις αποστάσεις και που θα διασφαλίζουν παράλληλα ένα ικανοποιητικό επίπεδο της εκπαιδευτικής διαδικασίας; Η απόφαση για τη μάσκα στα σχολεία και στις μικρές ηλικίες δεν μπορεί να αποτελεί απλά το άλλοθι για όσους εκφράζουν μια ολιστική (και λάθος) προσέγγιση περί της απόλυτης προστασίας. Θα πρέπει να συνδυαστεί με επιπλέον μέτρα. Θα γίνει αυτό όμως;
Η προστασία της Δημόσιας Υγείας περιλαμβάνει και την προστασία της σωματικής, ψυχικής και εκπαιδευτικής υγείας των παιδιών. Και εκεί δεν μπορούν να υπάρξουν συμβιβασμοί ούτε να αποτελούν δευτερεύουσα προτεραιότητα.
Για άλλη μια φορά πάντως “τυχαίνει” η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στη μέση σε σχέση με τα όσα ακούμε. Τυχαίο;