Η Γρίπη είναι οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης και μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο μέσω σταγονιδίων, δηλαδή όταν ένας ασθενής βήχει, φταρνίζεται ή μιλά και διασπείρει τους ιούς στον αέρα, μέσω των πολύ μικρών αυτών και αόρατων σταγονιδίων. Οι ιοί της γρίπης μεταδίδονται επίσης μέσω των χεριών, όταν κάποιος αγγίζει επιφάνειες και αντικείμενα που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια του, τη μύτη του ή το στόμα του. Ο συγχρωτισμός (συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους) αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης της γρίπης. Για την μείωση της πιθανότητας μετάδοσης της νόσου, συνιστάται σε όσους βήχουν ή φτερνίζονται να καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους με χαρτομάντιλο και να πλένουν τακτικά τα χέρια τους.
Στην Ελλάδα, εποχικές εξάρσεις γρίπης εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες (συνήθως η περίοδος εκτείνεται από τα τέλη Οκτωβρίου έως τα μέσα Απριλίου). Με βάση τα δεδομένα των τελευταίων περιόδων εποχικής γρίπης στη Χώρα μας, φαίνεται ότι συνήθως το επιδημικό κύμα συμβαίνει κυρίως μεταξύ Ιανουαρίου – Μαρτίου και η συνήθης κορύφωση της δραστηριότητας της γρίπης συμβαίνει μεταξύ Φεβρουαρίου – Μαρτίου. Πιο συγκεκριμένα κατά την περίοδο γρίπης 2016-2017 το επιδημικό κύμα ξεκίνησε από τις 25 Δεκεμβρίου 2016 – 1 Ιανουαρίου 2017 και κορυφώθηκε την 1η εβδομάδα του 2017, εμφανίζοντας στη συνέχεια σταδιακή πτώση από την 2η εβδομάδα του Φεβρουαρίου 2017 και μετά.
Η γρίπη μπορεί να εκδηλωθεί με πολύ ήπια συμπτώματα (π.χ. καταρροή, φτέρνισμα, βήχα, αίσθημα ήπιας παροδικής αδυναμίας & καταβολής δυνάμεων κ.τ.λ.), αλλά δυστυχώς μπορεί να εκδηλωθεί και ως πολύ σοβαρή και επικίνδυνη νόσηση. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν καμία σοβαρή επιπλοκή, ορισμένοι όμως, κυρίως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (οι ομάδες αυτές θα αναφερθούν παρακάτω) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εκδήλωση σοβαρών επιπλοκών από τη γρίπη. Οι επιπλοκές αυτές μπορούν να είναι η ιγμορίτιδα, η ωτίτιδα, η πνευμονία, η σοβαρή αφυδάτωση, η επιδείνωση χρόνιων αναπνευστικών προβλημάτων, όπως κρίσεις βρογχικού άσθματος ή παρόξυνση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, επιδείνωση καρδιακής ανεπάρκειας, απορρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη κ.α.
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προστατευτεί κανείς από τη γρίπη παραμένει και είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός, ο οποίος συστήνεται να γίνεται κατά τους μήνες Οκτώβριο – Νοέμβριο, κάθε χρόνο, αλλά φυσικά μπορεί να πραγματοποιηθεί και καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου της γρίπης. Το αντιγριπικό εμβόλιο, όταν εφαρμοσθεί σωστά αι έγκαιρα, καλύπτει σε υψηλό ποσοστό και προφυλάσσει σε μεγάλο βαθμό από τη μετάδοση του ιού της γρίπης. Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων, δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης. Στα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 ετών χορηγείται η μισή δόση του τριδύναμου εμβολίου. Μετά την ηλικία αυτή συνιστάται η χορήγηση αντιγριπικών εμβολίων τύπου ενηλίκου (τριδύναμου ή τετραδύναμου).
Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό ο αντιγριπικός εμβολιασμός να εφαρμόζεται σε άτομα που ανήκουν στις καλούμενες ομάδες αυξημένου κινδύνου. Οι ομάδες αυξημένου κινδύνου είναι οι εξής:
1. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι).
2. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
3. Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
• Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες
• Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές
• Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας).
• Μεταμόσχευση οργάνων
• Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)
• Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
• Χρόνια νεφροπάθεια
4. Νευρομυϊκά νοσήματα
5. Έγκυες γυναίκες
6. Λεχωίδες
7. Θηλάζουσες
8. Άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος(BMI) μεγαλύτερης των 40 kg/m2
9. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα) για τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου Reye μετά από γρίπη.
10. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη.
11. Οι κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων-λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.). Στρατεύσιμοι στα κέντρα κατάταξης και ειδικά όσοι κατατάσσονται κατά τους χειμερινούς μήνες (Οκτώβριο –Μάρτιο).
12. Επαγγελματίες όπως πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, κτηνίατροι, εκτροφείς, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πουλερικά
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις περισσότερες ιώσεις, έτσι και η γρίπη συνήθως «θα κάνει τον κύκλο της». Χρειάζεται ανάπαυση, κατάλληλη ενυδάτωση (κατανάλωση υγρών), αποφυγή/διακοπή καπνίσματος και συμπτωματική αγωγή με λήψη αντιπυρετικών, καθώς και παυσίπονων λόγω συχνής εμφάνισης μυϊκών πόνων.
Τα συμπτώματα της γρίπης συνήθως ξεκινούν απότομα και περιλαμβάνουν πυρετό, μυϊκούς πόνους, πόνους στις αρθρώσεις, πονοκέφαλο, κόπωση, καταρροή, πονόλαιμο, βήχα. Συνήθως τα συμπτώματα αρχίζουν 1 έως 4 ημέρες μετά την προσβολή από τον ιό και διαρκούν 2-7 ημέρες, με εξαίρεση το βήχα, ο οποίος μπορεί να επιμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα. Υπάρχουν όμως και ορισμένα συμπτώματα που όταν εμφανιστούν θα πρέπει ο ασθενής να επικοινωνήσει άμεσα με τον οικογενειακό γιατρό του. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως είναι:
• υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός,
• γρήγορη αναπνοή ή δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια)
• άρνηση για λήψη τροφής ή υγρών
• πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος
• μειωμένη δραστηριότητα, υπνηλία, σύγχυση
• πολλοί και παρατεινόμενοι έμετοι
• σπασμοί
• λιποθυμικά επεισόδια
• επανεμφάνιση του πυρετού ή επιδείνωση του βήχα ύστερα από βελτίωση των συμπτωμάτων
• επιδείνωση υποκείμενου άλλου χρόνιου νοσήματος του πάσχοντος, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρδιολογικά νοσήματα, αναπνευστικά νοσήματα κτλ.
Είναι πολύ σημαντικό και τονίζεται ιδιαίτερα η σημασία άμεσης επικοινωνίας του ασθενή με τον οικογενειακό γιατρό του σε περίπτωση που εκδηλώσει τα παραπάνω συμπτώματα.
Βιβλιογραφία
1. Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων. http://www.keelpno.gr/
2. Οδηγίες για την Εποχική Γρίπη 2017-2018 – Αντιγριπικός Εμβολιασμός. http://www.moh.gov.gr/
Μαρία Β. Μπαλογιάννη,
Ειδικός Παθολόγος,
Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη στο Διαβητολογικό Κέντρο της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Λαϊκό Νοσοκομείο.
&
Κωνσταντίνος Γ. Κρητικός,
Επιμελητής Α’ Παθολογίας,
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών,
Μετεκπαιδευθείς στο Σακχαρώδη Διαβήτη στο Διαβητολογικό Κέντρο της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Λαϊκό Νοσοκομείο,
Reader at Oxford University Press, United Kingdom.