Το τελευταίο διάστημα πολύς λόγος γίνεται για τους διοικητές των νοσοκομείων. Ο θεσμός των managers στη διοίκηση των υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα δεν είναι πολύ πρόσφατος. Δημιουργήθηκε με τον νόμο 2889/2001 για τον εκσυγχρονισμό του ΕΣΥ. Στα 18 χρόνια εφαρμογής του θεσμού εκσυγχρονίσθηκε η διοίκηση των νοσοκομείων;; Η δημιουργία της θέσης του manager, σε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και περιβάλλον, είχε ιδιαίτερα σοβαρό και καθοριστικό ρόλο. Τον υλοποίησε αυτό τον ρόλο;;
Σκοπός του θεσμού ήταν η ώθηση που χρειάζονταν τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, ώστε να ανταπεξέλθουν στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις της νέας εποχής, μέσα από την αποτελεσματική αξιοποίηση και ορθολογική διαχείριση τόσο των διαθεσίμων πόρων, όσο και της τεχνολογίας και του ανθρώπινου συντελεστή παραγωγής υπηρεσιών υγείας.
Δεν θα περιγράψω την έννοια του Manager -και κατ΄επέκταση του management- στην υγεία. Έχουν ειπωθεί τόσα, τα τελευταία 18 χρόνια, που είναι περιττό. Το ερώτημα, είναι απλό: Στα 18 χρόνια εφαρμογής του θεσμού, οι περίφημοι αυτοί managers, που τόσος χαμός γίνεται για το διορισμό τους, τι έχουν προσφέρει στο σύστημα υγείας;; Τι έχουν εκσυγχρονίσει στη διοίκηση των νοσοκομείων;;; Τι έχει αλλάξει από τα προηγούμενα καθεστώτα στα νοσοκομεία;;
Ο manager ταυτίσθηκε με το management ή με την κομματική κουλτούρα;;
Εφάρμοσαν κάποιες καινοτόμες θεωρίες management στα νοσοκομεία, εξέτασαν εναλλακτικές λύσεις στα προβλήματα, χρησιμοποίησαν κάποια εργαλεία ή αξιοποίησαν τις ελληνικές ιδέες για οικονομία και αποδοχή τους από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, μέσα από αναρτήσεις στα δίκτυα κοινωνικής προβολής;;
* Ανέπτυξαν με τις διάφορες ομάδες εργαζομένων στα νοσοκομεία σχέσεις δημιουργίας οράματος, έμπνευσης ενθουσιασμού και συνεργασίας προς όφελος των ασθενών;;
* Ανέδειξαν την ιατρική αριστεία στα νοσοκομεία τους, προσδίδοντας την πρέπουσα σημασία στην κλινική αποτελεσματικότητα των παρεχομένων υπηρεσιών;;;
* Δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να έχουν οι ασθενείς αυτό που προσδοκούν από το νοσοκομείο: την έγκαιρη και ορθή κλινική αντιμετώπιση;;;
* Έχουν κατανοήσει ποιος είναι ο σκοπός ενός νοσοκομείου, πέρα από την παρακολούθηση των οικονομικών μεγεθών (που αφορούν μόνο το δημοσιονομικό πρόγραμμα);;;
* Έχουν στοχεύσει στην αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών ή στην αριθμητική παρουσίαση συγκέντρωσης πληθυσμού στα νοσοκομεία (αριθμός επισκέψεων, εξωτερικά ιατρεία κλπ);;;
* Έχουν επιλέξει μοντέρνες μεθόδους διοίκησης και διαχείρισης στα νοσοκομεία;;;
* Έχουν αποσαφηνίσει τους στόχους και τα κριτήρια μέτρησης της απόδοσης και αποτελεσματικότητας των νοσοκομείων;;
Φυσικά, στα 18 αυτά χρόνια, υπήρξαν διοικητές νοσοκομείων με όραμα, γνώσεις, ιδέες, απόδοση και αποτελεσματικότητα. Όσοι είχαν δυνατότητα και γνώση διαχείρισης των θεμάτων -όπως απαιτεί η σημερινή λειτουργία των νοσοκομείων -πέτυχαν. Μικρός ο αριθμός αλλά υπαρκτός.
Οι πολλοί αναζητούσαν τον πολιτικό τους προστάτη, για να έχουν την κάλυψή του. Επικρατεί -ακόμη και σήμερα- η ασφάλεια του “καθ΄ύλην αρμόδιου υπουργού”. Μεγάλος ο αριθμός και πραγματικός.
Η νέα πολιτική ηγεσία αναζητά τους νέους διοικητές νοσοκομείων. Η αναζήτηση αυτή γεννά ένα απλό ερώτημα: τι είναι αυτό που χρειάζεται ο τομέας υγείας για να καταστεί αποδοτικός, αποτελεσματικός και φιλικός στον ασθενή, στις οικογένειες και στο σύστημα; Η παροχή υγείας αφορά σε μια δυναμική διαιδικασία, που αλλάζει συνεχώς και που στηρίζεται στη συνεχή αναζήτηση νέων μεθόδων και διεργασιών, μέσω οραμάτων και συγκεκριμένων στόχων με δείκτες αξιολόγησης και μετρούμενα αποτελέσματα.
Σήμερα, βιώνουμε την 4η βιομηχανική επανάσταση. Μαζί με την κοινωνία της πληροφορίας, την επανάσταση στην τεχνολογία, την παγκοσμιοποίηση της αγοράς, έρχονται η ευφυής εκμάθηση/αυτο-εκπαίδευση των ίδιων των Μηχανών (Machine Learning), η επιστήμη των Δεδομένων (Data Science) και η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), που -συνδυαστικά- δημιουργούν προκλήσεις και ευκαιρίες ενώ, παράλληλα, απαιτούν και λύσεις. Η πρωτόγνωρη ταχύτητα των εξελίξεων είναι τα χαρακτηριστικά του νέου περιβάλλοντος που δημιουργείται και η υγεία δεν εξαιρείται από αυτό το νέο περιβάλλον, στο οποίο οι managers οφείλουν να σκέπτονται και να ενεργούν.
Μέσα στις νέες αυτές συνθήκες, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η γνώση και η χρήση των νέων τεχνολογικών δεδομένων στον τομέα υγείας. Ο manager θα πρέπει να είναι ο καταλύτης και όχι ο ελεγκτής, όπως μέχρι σήμερα συμβαίνει. Η νέα πολιτική ηγεσία θα πρέπει να καθορίζει το management των νοσοκομείων και όχι, αποκλειστικά, τους διοικητές. Ας ορίσει τους στόχους, τις πολιτικές και τους δείκτες αποτελεσματικότητας και ας ζητήσει από τους υποψήφιους διοικητές τις διοικητικές τους σκέψεις και τις αναλυτικές προτάσεις για την υλοποίηση των πολιτικών υγείας. Ας ζητήσει από τους υποψήφιους διοικητές (και είναι πολλοί οι ενδιαφερόμενοι) να πουν πώς θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του σημερινού οικονομικού και κοινωνικο-ιατρικού περιβάλλοντος και ποιες μεταρρυθμίσεις θεωρούν αναγκαίες για την εξάλειψη των προβλημάτων και των αδυναμιών του ελληνικού συστήματος υγείας.
Εκτός και αν ο στόχος του υπουργείου υγείας για τους διοικητές είναι η κατάργηση του ηλικιακού ορίου, η επίλυση των εργασιακών σχέσεων στα νοσοκομεία και η διαχείριση μικροεξυπηρετήσεων μεταξύ του κομματικού μηχανισμού και των διοικήσεων (μετατάξεις, αποσπάσεις, εύρεση κρεβατιού, διενέργεια εξετάσεων και βόλεμα των κομματικών πελατών).
Δύσκολα βήματα! Και όπως έγραψε και ο Μακιαβέλι “Τίποτα δεν είναι δυσκολότερο και πιο αμφίβολο να επιτευχθεί από τη μύηση σε κάτι νέο“, αλλά αυτό το νέο χρειάζεται τώρα…… όχι αύριο… !!!
Δρ. Χρήστος Καζάσης*
Εμβιομηχανικός, Εμπειρογνώμων Αξιολόγησης & Διάχυσης Ιατρικής Τεχνολογίας.